Διάσπαρτα οθωμανικά πλακίδια με ενιαίο σχέδιο
(EL)
Dispersed Ottoman unified-field tile panels
(EN)
Denny, Walter B.
Η οθωμανική κεραμική και τα πλακίδια του Ιζνι'κ υπήρξαν συλλεκτικά αντικείμενα για τους Ευρωπαίους ήδη από την εποχή της κατασκευής τους, τον 16ο και τον πρώιμο 17ο αιώνα. Η πολιτική αστάθεια, οι πόλεμοι και οι φυσικές καταστροφές που επικράτησαν στην ευρύτερη περιοχή κατά τα τέλη του 19ου και τον πρώιμο 20ό αιώνα χρονικά συνέπεσαν με την κορύφωση του συλλεκτικού ενδιαφέροντος, με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες από πλακίδια που επένδυαν οθωμανικά κτίρια να καταλήξουν στη Δύση. Ορισμένα απ' αυτά έφεραν όμοια μοτίβα σε κάθε πλακίδιο, σχηματίζοντας μια ευρύτερη σύνθεση με επαναλαμβανόμενο σχέδιο. Σε άλλες περιπτώσεις, το βασικό μοτίβο διαμορφωνόταν πάνω σε τέσσερα πλακίδια που αποτελούσαν τη μονάδα του επαναλαμβανόμενου διακόσμου. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αυτόνομα τετράγωνα πλακίδια (με ύφος γύρω στα 27 εκ.) ή ομάδες τους, που αποτελούσαν τμήματα μεγαλύτερης σύνθεσης για την επένδυση τοίχων, που συχνά ξεπερνούσε τα 2 μ. σε ύφος. Πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστεί η προέλευση αυτών των πλακιδίων, που σήμερα φυλάσσονται στις συλλογές διάφορων μουσείων στην Ευρώπη και την Αμερική. Με τη βοήθεια όμως της ψηφιακής φωτογραφίας, είναι δυνατόν τα πλακίδια να επανασυναρμολογηθούν και να αποκατασταθεί η αρχική ενοποιημένη σύνθεση. Πλακίδια από δύο τέτοιες μεγάλες συνθέσεις —τα οποία ξεχωρίζουν επειδή είναι ψηλότερα και στενότερα από τα περισσότερα που βρέθηκαν in situ- εντοπίστηκαν στο Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο Γκιουλμπεκιάν στη Λισσαβόνα, το Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών στη Βιέννη, στο Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου στο Λονδίνο καθώς και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Μέσω μιας πρώτης ψηφιακής αποκατάστασης εξήχθει το συμπέρασμα ότι πρόκειται για δύο ίδιες συνθέσεις με 17 πλακάκια σε ύφος και ασυνήθιστες παραστάσεις οθωμανικού τρούλου στην κορυφή κάθε σύνθεσης. Οι ειδικοί στο Μουσείο Ισλαμικών Τεχνών του Μουσείου Μπενάκη κατάφεραν —σε συνεργασία με άλλα ιδρύματα και με μόνιμους δανεισμούς πλακιδίων ή υψηλής πιστότητας αντίγραφα- να αποκαταστήσουν τις δύο συνθέσεις που τοποθετήθηκαν στη νέα έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη. Οι συνθέσεις αυτές, που πιθανότατα χρονολογούνται γύρω στο 1570, κατασκευάστηκαν για το μεγάλο θερινό ανάκτορο στην Αδριανούπολη επί Σελίμ Β' (βασ. 1566-1574).
(EL)
