Ναυτιλιακή Λογιστική είναι ο ειδικός κλάδος της Λογιστικής που ασχολείται με τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις κάθε μορφής. Έχει συνεπώς σαν αντικείμενο το πλοίο που εκτελεί μεταφορές με σκοπό το κέρδος και προσπαθεί να προσαρμόσει τις αρχές της Γενικής Λογιστικής στα προβλήματα που σχετίζονται με την εκμετάλλευσή του. Χαρακτηριστικό φαινόμενο που παρατηρείται σε όλες τις επιχειρήσεις, είτε είναι εμπορικές, είτε είναι βιομηχανικές, είτε τραπεζικές κλπ., είναι ότι η καθεμιά τους, ανάλογα με το είδος της, αντιμετωπίζει προβλήματα ιδιόμορφα. Γι’ αυτό και η λογιστική, στην προσπάθειά της να λύσει τα προβλήματα αυτά, εξελίχθηκε σε αντίστοιχους κλάδους, ώστε να μπορούμε να μιλάμε σήμερα για εμπορική, βιομηχανική, τραπεζική, ξενοδοχειακή κλπ., λογιστική. Ειδικότερα, προκειμένου για τη Ναυτιλιακή Λογιστική, τα προβλήματα για τα οποία μιλήσαμε παραπάνω διαφοροποιούνται και ανάλογα με το ξεχωριστό αντικείμενο της κάθε ναυτιλιακής επιχείρησης.
Άλλη διαφοροποίηση των προβλημάτων δημιουργεί ο τρόπος με τον οποίο δρομολογούνται τα πλοία. Αν δηλ. εκτελούν τακτικές προκαθορισμένες γραμμές ή δεν έχουν ορισμένο δρομολόγιο, ή είναι κρουαζιερόπλοια, ή οτιδήποτε άλλο είδος πλοίου, γιατί ανάλογα θα διαμορφωθεί και η δομή τόσο των εσόδων του όσο και των εξόδων του. Στα επιβατηγό πλοία π.χ., κύριο έσοδο είναι τα εισιτήρια των επιβατών ενώ οι εισπράξεις από την εκμετάλλευση της τραπεζαρίας ή του κυλικείου, είναι επικουρικές. Στα φορτηγά που εκτελούν τακτικά προκαθορισμένα δρομολόγια (liners), το κύριο έσοδο είναι τα κόμιστρα (ναύλοι) που αναγράφονται στις φορτωτικές της οποίες εκδίδει ο πλοίαρχος ή ο πράκτορας, ενώ τα έσοδα στα φορτηγά που δεν είναι δρομολογημένα, αλλά πάνε όπου βρίσκουν συμφέρουσα ναύλωση (tramps), είναι οι ναύλοι που εισπράττονται για ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα ταξίδια, ή τα μισθώματα από τις χρονοναυλώσεις. Ανάλογη διαφοροποίηση παρατηρείται και ως προς τα έξοδα κάθε πλοίου. Η σύνθεση του πληρώματος π.χ. στα επιβατηγό πλοία είναι διαφορετική από εκείνη που έχουνε τα φορτηγά και συνεπώς οι μισθοί διαφέρουν και ως προς το ύψος της δαπάνης και ως προς τον τρόπο υπολογισμού. Τα διάφορα υλικά, τρόφιμα, ποτά κλπ., που καταναλίσκονται στα επιβατηγό ή τα κρουαζιερόπλοια, μόνο κατά ένα ποσοστό έξοδο τροφοδοσίας του πληρώματος, ενώ το μεγαλύτερο μέρος αποτελεί στοιχείο κόστους για την εκμετάλλευση του εστιατορίου η του κυλικείου. Στα φορτηγά όμως πλοία, η ανάλωση των τροφίμων αποτελεί εξ ολοκλήρου δαπάνη τροφοδοσίας του πληρώματος που συγκαταλέγεται στις «σταθερές δαπάνες» του πλοίου. Από τα παραπάνω παραδείγματα μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι και η Ναυτιλιακή Λογιστική, όπως και οι άλλοι κλάδοι, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σαν ενιαίο σύνολο κανόνων ή λογαριασμών. Το λογιστικό σχέδιο που θα καταστρωθεί, πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στον τρόπο με τον οποίο η συγκεκριμένη επιχείρηση εργάζεται. Πριν όμως ξεκινήσουμε να αναλύουμε τις αρχές που διέπουν την Ναυτιλιακή Λογιστική αλλά και τα χαρακτηριστικά της, είναι σκόπιμο να αναφερθούμε σε βασικές έννοιες όπως οι θαλάσσιες μεταφορές, η ναυτιλία γενικότερα και στα είδη πλοίων. Όλα τα παραπάνω θεωρούνται απαραίτητα ώστε να είναι πλήρως ενημερωμένος ο λογιστής μιας ναυτιλιακής επιχείρησης.
