Το παρόν άρθρο, έχοντας ως αφετηρία την επιβεβαιωμένη εξόρυξη σμύριδας στην Ανατολική Σάμο, κατά τον 19ο και 20ο αι., διερευνά την πιθανότητα αξιοποίησης των κοιτασμάτων αυτών και κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας. Είναι πιθανόν η διασποριτικής σύστασης σαμιακή σμύριδα να χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα, κατά παρόμοιο τρόπο με τη διασποριτική και κορουνδιακή σμύριδα της Νάξου, της κύριας και καλύτερα γνωστής πηγής σμύριδας στο Αιγαίο πέλαγος; Ως πρώτο βήμα για τη διερεύνηση του ερωτήματος, τα υπάρχοντα γεωλογικά και ιστορικά στοιχεία για τη σαμιακή σμύριδα συντίθενται και εξετάζονται, έχοντας ως σημείο αναφοράς τη σμύριδα της Νάξου. Όσον αφορά τη μελέτη της ορυκτολογικής σύστασης της σαμιακής σμύριδας, εκτός από τα ήδη υπάρχοντα στοιχεία, πραγματοποιήθηκε ορυκτολογική ανάλυση µε περίθλαση ακτίνων-Χ (XRD), ανάλυση κύριων στοιχείων και ιχνοστοιχείων με τη μέθοδο επαγωγικώς συζευγμένου πλάσµατος (ICP) και φασματοσκοπία φθορισμού ακτίνων Χ (XRF), καθώς και μικρο-ανάλυση SEM-EDS. Στόχος των αναλύσεων ήταν η αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των σαμιακών διασποριτικών αποθέσεων. Στο άρθρο, επιπλέον, παρουσιάζονται τα ολιγάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα που ενδεχομένως υποδεικνύουν εκμετάλλευση της σμύριδας της Σάμου κατά την αρχαιότητα. Τα δεδομένα αυτά, ωστόσο, είναι ανεπαρκή για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Χρειάζονται πετρογραφικές αναλύσεις αρχαίων εργαλείων σμύριδας με προέλευση τη Σάμο και άλλες περιοχές του Αιγαίου, και της Μικράς Ασίας, προκειμένου να διαπιστωθεί η εξόρυξη και χρήση της σμύριδας της Σάμου κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους
(EL)
The possible exploitation of eastern Samos emery deposits during the antiquity is explored, taking into account the attested emery mining on the island, during the 19th and 20th c. A.D. Is it possible that Samos diasporitic emery had been used in a similar way with the diasporite and/or corundite emery of Naxos, the main and best known emery source in the Aegean archipelago? As a first step for the investigation of this question, existing geological and historical data on Samian emery are collated and then examined with reference to the Naxian mineral. As far as the mineralogical structure of the Samos emery is concerned, besides the existing data, XRD mineralogical analysis, XRF/ICP major and trace element analysis and SEM-EDS micro-analysis was conducted, in order to recognize specific features of the Samos diasporite deposit. Finally, the few known archaeological findings that may indicate a probable ancient exploitation of the Samos emery are presented, underlining the need of further geological and archaeological research in the Aegean Region and Western Anatolia, in order to draw wider conclusions.
(EN)
