Η μελέτη της ακουστικότητας κυρίως των αστικών περιοχών καθιστά τον ήχο καθοριστικό στοιχείο της ποιότητας της ζωής των κατοίκων μέσα σε αυτά. Έτσι, η συστηματική ανάλυση των ηχοτοπίων και η ένταξη τους στην αρχιτεκτονική σύνθεση είναι λογικό επακόλουθο. Το ηχοτοπίο ορίζεται ως το σύνολο των ήχων που ακούγονται σε ένα πραγματικό ή φανταστικό τοπίο, όπως τον ακούν και τον καταλαβαίνουν οι ομάδες ανθρώπων και ζώων ανεξαρτήτως τοποθεσίας. Οι συνιστώσες του ηχοτοπίου διαχωρίζονται ανάλογα με την νοητική επεξεργασία ενός έμβιου όντος σε ήχους παρασκηνίου και προσκηνίου και αυτοί με την σειρά τους σε διάφορα επιμέρους ηχητικά φαινόμενα. Σύμφωνα με τον μουσικολόγο Σάφερ, ένα ηχοτοπίο χαρακτηρίζεται ως Hi-fi και Low-fi ανάλογα με την διαύγεια(fidelity) των ήχων μέσα σε αυτό και την αναγνωσιμότητα κάποιων στο πλήθος. Η καταγραφή των ηχοτοπίων, με απώτερο σκοπό τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό τους, δεν μπορεί να αρκεστεί στην τεχνολογία των μικροφώνων και μόνον σε αυτή, διότι απουσιάζει η επεξεργασία του ανθρώπινου νου. Τα ηχητικά πεδία του Όλσον, αναφέρονται στην απλή διανομή των ήχων από τις ακουστικές πηγές. Ένα ηχοτοπίο συσχετίζεται με την ψυχική κατάσταση ενός ατόμου μέσα σε αυτό σε αυτό και η ευαισθησία του για συγκεκριμένους ήχους προέρχεται από την σχέση τους με το οπτικό περιβάλλον όπου βρίσκονται. Η ίδια σχέση που συνδέει το οπτικό με το ακουστικό περιβάλλον, η οποία αποδίδει και την τελική εμπειρία του αρχιτεκτονικού τοπίου για ένα άτομο, υπάρχει και μεταξύ των τεχνών και τις σχετίζει άμεσα. Ένας αρχιτέκτονας με ένα ποιητή ή ένας ζωγράφος με έναν μουσικό έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά που υπάγονται στην καλλιτεχνική τους φύση. Έτσι, όπως η μουσική είναι η τέχνη του ήχου και η αρχιτεκτονική είναι αυτή του χώρου και στην συνέχεια θα αναλυθεί το έργο ενός καλλιτέχνη που έχει αναμιχθεί και στις δύο, αυτό του Ιαννη Ξενάκη. Η μουσική για τον τελευταίο σε τρεις συνιστώσες μετρήσιμες, την ένταση, το ηχόχρωμα και τον ρυθμό και μία μη μετρήσιμη, την ευαισθησία του ανθρώπου. Αυτή η ευαισθησία είναι το μοναδικό ποιοτικό χαρακτηριστικό της μουσικής που αρκεί όμως για να την ανάγει σε τέχνη. Ο Ξενάκης ασχολήθηκε τόσο με την μουσική όσο και με την τέχνη γενικότερα, χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολυδιάστατης καλλιτεχνικής του φύσης απεικονίζεται στα πολύτοπα, μία οπτικο-ακουστική σύνθεση, που έναυσμα για την δημιουργία τους αποτέλεσε το αρχαίο ελληνικό θέατρο ή «τη σύνθεση των μείζονων τεχνών», κατά τα λεγόμενά του. Η εσωτερική παρόρμηση του καλλιτέχνη για την δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου, η συνεχής ενατένιση του με αυτό, η διαδικασία λήψης αποφάσεων, το ποσοστό ελευθερίας αυτών των αποφάσεων και τέλος το συναίσθημα ικανοποίησης κατά την ολοκλήρωση ενός καλλιτεχνικού έργου γίνονται αντικείμενο συζήτησης. Σύμφωνα με τον ίδιο, η στοχαστική του σχέψη χαρακτηρίζεται από την μη-αιτίοτητα και την τυχαιότητα που οδηγούν στην ελεύθερη βούληση του καλλιτέχνη και την πρωτοτυπία. Τέλος, μεταξύ τεχνών και επιστημών μπορεί να συναντήσει κανείς την επαγωγή και το πειραματισμό όχι όμως την αίσθηση του ωραίου, όπου ανήκει μόνο στις τέχνες δίνοντάς τους και την υπεροχή έναντι των επιστημών. Στο τελευταίο μέρος της εργασίας εξετάζονται παραδείγματα αρχιτεκτονικών αναφορών που επικεντρώνονται στην ακουστικότητα ενός αρχιτεκτονικού τοπίου και η σχέση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα με το ηχητικό περιβάλλον. Τα μέσα και οι τεχνικές για την ανάλυση και τον σχεδιασμό της ακουστικότητας μιας περιοχής δεν έχουν αναπτυχθεί τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και πρακτικό επίπεδο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι εφαρμογές μέχρι στιγμής επικεντρώνονται στον τεχνικό στόχο, δηλαδή αυτόν της μείωσης του θορύβου τις περισσότερες φορές με φράγματα ήχου χωρίς την ύπαρξη της αισθητικής παραμέτρου. Τα ιδανικά ηχοτοπία, σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες αρχιτεκτόνων, βρίσκονται σε ένα όσο το δυνατόν πιο αποκομμένο από το περιβάλλον της πόλης τοπίο με σκοπό την αρμονία μεταξύ ήχου και εικόνας, φυσικών ήχων και πρασίνου. Σε αυτό το κεφάλαιο προτείνονται πιθανές λύσεις πρακτικού χαρακτήρα τόσο σε πολεοδομική όσο και αρχιτεκτονική κλίμακα.
(EL)
University of Ioannina
