Η αρετή κατά την Αριστοτέλη αποτελεί το μέσο για την πραγμάτωση του ανωτέρου όλων των αγαθών, της ευδαιμονίας. Η θέση αυτή είναι διάχυτη σε μεγάλο αριθμό έργων του όπως στα Πολιτικά, στα Ἠθικὰ Νικομάχεια, στα Ἠθικὰ Εὐδήμεια και στα Μεγάλα Ἠθικά, όπου ο Αριστοτέλης, όχι μόνο κατονομάζει την αρετή ως το ύψιστο αγαθό, αλλά προβαίνει ταυτόχρονα σε μίαν εις βάθος ανάλυση, ξεκινώντας από τον διαχωρισμό της σε δύο επιμέρους συνιστώσες. Έτσι, προκύπτει η διανοητική αρετή και η ηθική αρετή, όπου η μεν πρώτη αυξάνεται σταδιακά μέσω της διδασκαλίας, ενώ η δεύτερη είναι προϊόν της συνήθειας. Η αρεταϊκή ηθική δεν προκύπτει κατά τρόπο αυτόματο, τουναντίον είναι αποτέλεσμα βούλησης, ἕξεως, σκέψης και εθελούσιας απόφασης που αποβλέπει στην ευδαιμονία, την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και εν τέλει την ευδαιμονία του συνόλου των ανθρώπων. Συμπερασματικά, το δέον είναι οι άνθρωποι να ζουν ενάρετα κατά τον Αριστοτέλη, ώστε να κερδίσουν την ευδαιμονία. Όμως, εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο οι πολίτες που ασκούν την κρατική εξουσία δύνανται να ακολουθήσουν την αρεταϊκή αυτή προτροπή, σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και απειλείται συνεχώς από εξωτερικούς ή εσωτερικούς εχθρούς. Ήδη από την εποχή της Αναγέννησης, με κύριο εκφραστή τον Νικολό Μακιαβέλι, αρχίζει να παρατηρείται ο παραγκωνισμός όχι μόνο της αριστοτελικής φιλοσοφίας, αλλά και της φιλοσοφίας γενικότερα, στον βωμό του λεγόμενου πολιτικού ρεαλισμού. Το πολιτικό στερέωμα από την εποχή της αναγέννησης έως και σήμερα, στην αυγή του 21ου αιώνα, έχει γίνει περισσότερο απαιτητικό και σύνθετο, με αποτέλεσμα θέσεις όπως του Αριστοτέλη περί αρετής να φαντάζουν ουτοπικές ή και παρωχημένες. Η παρούσα εισήγηση επιχειρεί να εξετάσει αν είναι εφικτές η αριστοτελική αρετή και η ευδαιμονία σε έναν αιώνα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση, την τρομοκρατία, το μεταναστευτικό και την κρίση αξιών.
(EL)
The political arena from the Renaissance to the dawn of the 21st century has become more demanding and complex, with positions such as Aristotle's virtue seeming utopian or outdated. The present paper attempts to examine whether Aristotelian virtue and bliss can be achieved in a century plagued by the economic crisis, terrorism, migration and the crisis of values.
(EN)
Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας
