H οντολογική δομή του χρόνου συνιστά ένα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα στο πεδίο της δυτικής διανόησης. Οι προσπάθειες που κατεβλήθησαν προς επίλυσή του από τον Αριστοτέλη χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, δοθέντος ότι όλες οι μετέπειτα έρευνες επί του φαινομένου του χρόνου έχουν αντλήσει, ως επί το πλείστον, από τη δική του προσέγγιση επί του θέματος. Ιδιαίτερα ο Martin Heidegger, μετά τον Hegel, επεδείξατο βαθιά γνώση της αριστοτελικής φύσεως στη δυτική διανόηση. Ιδιαίτερα, η αριστοτελική αντίληψη του χρόνου, επηρέασε σε τέτοιο βαθμό την μετέπειτα φιλοσοφία ώστε να μην παρουσιαστεί καμία πρωτότυπη ερμηνεία επί του φαινομένου. Από τη μια πλευρά ο Heidegger αναγνωρίζει ότι ο Αριστοτέλης έφερε στο φως την προ-οντολογική αντίληψη του όντος ανάγοντάς την στο αξίωμα της έννοιας, άλλα από την άλλη, του καταλογίζει το γεγονός ότι δεν κατάφερε να υπερπηδήσει το εμπόδιο μιας σοφιστικιστικής φαινομενολογίας της καθημερινότητας. Κατά τον Heidegger, πράγματι, η καθημερινότητα κυριαρχείται από την ενασχόληση με τον περιβάλλοντα κόσμο και από την ενασχόληση με τους άλλους. Τέτοιου είδους ενασχόληση ενεργοποιείται στο πεδίο των κοσμικών προσλήψεων και κυριαρχείται από το χρονικό σχήμα του παρόντος. Όμως, η αριστοτελική οντολογία, η οποία στηρίζεται στην έννοια της ενέργειας, είναι ακριβώς η φιλοσοφική αντανάκλαση αυτής της γνήσιας αντίληψης του όντος και εξ αιτίας αυτής της αντίληψης δε δύναται να συλλαμβάνει το φαινόμενο του χρόνου παρά μόνο ως ατέρμονα εναλλαγή του «τώρα». Ο συνήθης χρόνος, αντίθετα, αποτελεί κατά τον Heidegger, την απλή εμφάνιση του πλέον συνήθους φαινομένου της χρονικότητος, το οποίο συμπίπτει με την ίδια οντολογική δομή του Είναι. Η παρούσα μελέτη, αποπειράται να φέρει σε μία εποικοδομητική αντιπαράθεση τον Heidegger και τον Αριστοτέλη, κάνοντας χρήση των χαϊντεγγεριανών κριτικών ως αποδοτικού ευρηματικού μέσου. Θα μελετηθεί ο Αριστοτέλης υπό το φως των ερμηνειών του Heidegger, προκειμένου να αντλήσουμε ότι στην φιλοσοφία του παρέμεινε στη σκιά, με σκοπό να χρησιμοποιήσουμε ακολούθως ότι έχουμε εντοπίσει, ώστε να ανακαλέσουμε, έστω εν μέρει, την εγκυρότητα και την ευκρίνεια των κριτικών που διετυπώθησαν εναντίον του Αριστοτέλη από τον Γερμανό φιλόσοφο. Στο παρόν άρθρο, αυτή η ερμηνευτική μέθοδος εφαρμόστηκε στο πρόβλημα του χρόνου στον Αριστοτέλη, για τον όποιο η έννοια αυτή φαίνεται να κατέχει ένα οντολογικό εύρος μεγαλύτερο σε σχέση με εκείνο το οποίο κατέχεται από μια φαινομενολογία της συνήθους αντιλήψεως του χρόνου.
Ακαδημία Αθηνών
