Στη φιλοσοφία του Διαφωτισμού, το κλασικό ιδεώδες του κοινού αγαθού παραμένει ως πρωταρχικό, σε συνδυασμό όμως και υπό τον όρο της προστασίας του ατομικού συμφέροντος και των ατομικών δικαιωμάτων. Οι νέοι κοινωνικοί θεσμοί θα πρέπει να προστατεύουν τόσο το σύνολο της κοινωνίας όσο και τα ιδιοκτησιακό δικαιώματα των ατόμων. Επιπλέον, αναδεικνύεται η σημασία και ο ρόλος του προσώπου και της προσωπικότητας ως υποκειμένου δικαίου, φορέα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, υπεύθυνο και υπόλογο για τις πράξεις του. Η έννοια πρόσωπο αποτελεί έννοια της επιστήμης του δικαίου, που συγχρόνως παρουσιάζει επιστημολογικής και ηθικής τάξεως διαστάσεις. Τις διαστάσεις αυτές της έννοιας "πρόσωπο" εκθέτει ο Locke στη φιλοσοφία του: πολύ συνοπτικά, το πρόσωπο δεν αποτελεί μόνο τεχνικό όρο, ένα πλάσμα του δικαίου, αλλά επιπλέον, ένα πρόσωπο θα πρέπει να συμπεριφέρεται ενσυνείδητα, διαθέτοντας αυτογνωσία και σταθερές ηθικές αξίες. Το πρόσωπο δεν ταυτίζεται με μια φυσική οντότητα, γι΄ αυτό και η έννοια πρόσωπο μπορεί να αποδοθεί στο φορέα ενός συλλογικού σώματος, μπορεί όμως να αποδοθεί και σε ένα άτομο το οποίο μάλιστα μπορεί να παρουσιάζει διαφορετικά πρόσωπα, είτε στο παρόν είτε στη διάρκεια του χρόνου και της ιστορίας του. Ένα σοβαρό ερώτημα που τίθεται μέσω της λοκιανής προσέγγισης είναι πως κατά βάσει ποιών προϋποθέσεων ένα πρόσωπο μπορεί να διατηρεί την ταυτότητά του, επομένως και την ευθύνη έναντι του εαυτού του, ενώ μεταβάλλεται στη διάρκεια της ιστορίας του. Επίσης, πως διαφορετικά πρόσωπα μπορούν να συνδέονται και να επικοινωνούν. Στο Δοκίμιο του Locke, παρουσιάζονται οι επιστημολογικές και ηθικές προϋποθέσεις της προσωπικής ταυτότητας, η εκπλήρωσή τους όμως είναι περιορισμένη: ο καθημερινός άνθρωπος δεν φτάνει στην πλήρη διαφώτιση της συνείδησής του, όπως παρουσιάζεται στη θρησκεία στην ιδεώδη της μορφή κατά την Ημέρα της Κρίσεως. Προτείνεται, όμως, ένας πρακτικός κανόνας, μια ηθική του μετριασμού των επιθυμιών. Εν κατακλείδι, η συνεισφορά του Locke έγκειται στην παρουσίαση των διαστάσεων της προσωπικής ταυτότητας και των επιστημονικών προβλημάτων, στο σύνολο τους, τα οποία συνεχίζουν να απασχολούν την σύγχρονη έρευνα, καθώς αποτελεί και σήμερα ιδεώδης η διαφωτισμένη προσωπικότητα.
Ακαδημία Αθηνών
