Το αίτημα για αυξημένη και αποτελεσματική προστασία των καταναλωτών είναι σε παγκόσμιο επίπεδο το δημοφιλέστερο αίτημα αλλά και το πλέον επίκαιρο δικαιοπολιτικά ζήτημα της εποχής μας. Το γεγονός αυτό οφείλεται – μεταξύ άλλων- και στη σταδιακή αλλά σταθερή μετάβαση από το φιλελεύθερο αστικό στο κοινωνικό κράτος δικαίου, στα πλαίσια του οποίου το αίτημα των ατόμων για αποκατάσταση των ζημιών τους από τους αυξημένους κινδύνους της σύγχρονης κοινωνικής συμβίωσης προβάλλεται ολοένα και εντονότερα ως μια από τις εκφάνσεις του θεμελιώδους αιτήματος για κοινωνική δικαιοσύνη. Και είναι αδιαμφισβήτητο, ότι οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές – με την ευρεία έννοια του όρου – διαστάσεις αυτού του ζητήματος επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν το πλάτος και το βάθος της αντιμετώπισής του. Στα τελευταία χρόνια η επίταση και συνειδητοποίηση της ανάγκης για προστασία ιδίως του ιδιώτη τελικού καταναλωτή, επέφεραν στον ευρωπαϊκό χώρο, τη «διεθνοποίηση» του ζητήματος και την ανάληψη της σχετικής νομοθετικής πρωτοβουλίας από την Ε.Ο.Κ. Γιατί είναι βέβαιο, ότι προώθηση μιας Ευρώπης των καταναλωτών θα σημαίνει μια Ευρώπη «στη ράχη ενός ταύρου με δύο πόδια». Έτσι, η οργασμική νομοθετική δραστηριότητα τόσο των αρμόδιων οργάνων της Ε.Ο.Κ. όσο και των κρατών μελών της για τη νομοθετική εναρμόνιση και τη βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών μας καθιστά μάρτυρες της βαθμιαίας δημιουργίας ενός ουσιαστικά νέου δικαιϊκού κλάδου, με έντονα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία, του δικαίου της προστασίας των καταναλωτών, του οποίου υπέρτατος στόχος είναι (ή μάλλον: πρέπει να είναι) και η προστασία των συμφερόντων του καταναλωτή και η μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των αναγκών του. Και επειδή αναγκαία προϋπόθεση για μια ουσιαστική προστασία του καταναλωτή είναι η ύπαρξη συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού (ο οποίος αποκαλείται, με ομολογουμένως αμφίβολη πειστικότητα, «ο καλύτερος φίλος του καταναλωτή»), η πολιτική για την προστασία του καταναλωτή έχει εξελιχθεί ουσιαστικά σε πολιτική προστασίας του «περιβάλλοντος του ανταγωνισμού». Αλλά και ακόμη παραπέρα, η πολιτική αυτή έχει ενταχθεί σήμερα σε μια γενικότερη πολιτική διασφάλισης και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών.
Θα πρέπει, πάντως, να ληφθεί υπόψη, ότι η υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής πολιτικής για την προστασία των καταναλωτών έχει να αντιμετωπίσει εγγενείς και σοβαρότατες δυσχέρειες, αφού μια τέτοια πολιτική κινείται αναγκαστικά στο πεδίο έντασης ανάμεσα στα συμφέροντα των καταναλωτών και σε εκείνα των προμηθευτών, ανάμεσα στις διαφορετικές ακόμη δικαιοπολιτικές αντιλήψεις που επικρατούν στα κράτη μέλη της ΕΟΚ σχετικά με την ακολουθητέα «καταναλωτική πολιτική» και ακόμη, ανάμεσα στην επιταγή για τη μέγιστη δυνατή προστασία των καταναλωτών από τη μια και στο αίτημα για ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών στην Ευρώπη από την άλλη. Έτσι, καθίσταται σαφές, ότι –πέρα από οποιεσδήποτε άλλες προϋποθέσεις – η Ευρώπη των καταναλωτών είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί μόνο εφόσον (και στο μέτρο που) ο κάθε πολίτης – καταναλωτής έχει συνείδηση των κανόνων του παιχνιδιού, είναι σε θέση να τους αξιολογήσει και – αν χρειασθεί – να αγωνιστεί για να τους αλλάξει.
Η ανάγκη προστασίας του καταναλωτή δεν αφετηριάζεται από κάποιες αφηρημένες θεωρητικές διακηρύξεις αλλά από μια σειρά αναμφισβήτητων διαπιστώσεων, όπως: ο γιγαντισμός της κατανάλωσης, σε βάρος του καταναλωτή, άρση των κανόνων του ανταγωνισμού μέσα από συγκεντρώσεις και συμπράξεις επιχειρήσεων, οι νέες αυτοματοποιημένες μέθοδοι παραγωγής (που συνεπάγονται, νομοτελειακά, την παραγωγή και διάθεση στην κατανάλωση ελαττωματικών προϊόντων), η ελλιπής ή και παραπλανητική πληροφόρηση των καταναλωτών, οι σύγχρονες τεχνικές πωλήσεων, όπως λ.χ. τα super market (που μηδενίζουν ουσιαστικά τις δυνατότητες του καταναλωτή να πληροφορηθεί σχετικά με τα προϊόντα που αγοράζει), η καταιγιστική διαφήμιση που επιδιώκει να υποβάλει και όχι να ενημερώσει τον καταναλωτή, η εξάπλωση της χρήσης Γενικών Όρων Συναλλαγών (επιβαρυντικών για τους καταναλωτές) και ακόμη το γεγονός, ότι τα ευρωπαϊκά δίκαια στηρίζονταν (και σε έναν βαθμό εξακολουθούν να στηρίζονται) στις κλασικές αρχές του νομικού φιλελευθερισμού, που είναι από τη φύση τους απρόσφορες να παράσχουν αποτελεσματική προστασία στον καταναλωτή, όπως είναι λ.χ. οι αρχές της ελευθερίας των συμβάσεων (που με τη σειρά της στηρίζεται σε μιαν ανύπαρκτη ισότητα των συμβαλλομένων), του ελεύθερου ανταγωνισμού, της υποκειμενικής ευθύνης και της ελάχιστης δυνατής παρέμβασης του κράτους στο μηχανισμό της ελεύθερης αγοράς.
Ενόψει των όσων ήδη σημειώθηκαν, η προστασία του καταναλωτή είναι σήμερα κάτι περισσότερο από ένα απλό αίτημα. Είναι μια κοινωνική αναγκαιότητα: αυτή της προστασίας του καταναλωτή ως οικονομικά ασθενέστερου πολίτη, η οποία στην Ελλάδα βρίσκει έρεισμα στη θεμελιώδη συνταγματική αρχή του κοινωνικού κράτους αλλά και ειδικότερα, σε πολλές συνταγματικές διατάξεις.
