Mediterranean odorscapes: the role of plants' volatile organic compounds in pollination networks
(EN)
Μεσογειακά οσμοτοπία: ο ρόλος των πτητικών οργανικών ενώσεων των φυτών στα δίκτυα επικονίασης
(EN)
Καντσά, Αφροδίτη
aegean
Η βιοτική επικονίαση είναι μία οικοσυστημική λειτουργία-κλειδί για τη διατήρηση της φύσης και της παγκόσμιας πρωτογενούς παραγωγής. H διατήρηση καθώς και η εξέλιξη της χερσαίας βιοποικιλότητας της Γης εξαρτώνται από την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των αλληλεπιδράσεων αμοιβαιότητας μεταξύ ανθοφόρων φυτών και επικονιαστών. Επιπλέον, η επιβίωση των ανθρώπων βασίζεται, επίσης σε μεγάλο βαθμό, στους επικονιαστές, δεδομένου ότι περισσότερα από 1500 καλλιεργούμενα είδη φυτών παγκοσμίως επικονιάζονται από ζώα, κυρίως έντομα. Στις μέρες μας, όπου οι κύριες απειλές κατά της βιοποικιλότητας σε παγκόσμια κλίμακα αποδεδειγμένα δρουν και ενάντια στις επικονιαστικές σχέσεις, έρευνες σε όλον τον κόσμο επικεντρώνονται ολοένα και συχνότερα στην κατανόηση της δομής και της δυναμικής των αλληλεπιδράσεων φυτών–επικονιαστών, προκειμένου οι πρακτικές οικολογικής διατήρησης και αποκατάστασης να σχεδιάζονται και να εφαρμόζονται αποτελεσματικά. Η παρούσα διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται στην αισθητηριακή οικολογία (sensory ecology) της επικονίασης, ειδικότερα στον τρόπο με τον οποίο τα σήματα που εκπέμπονται από τα άνθη και στοχεύουν στα αισθητηριακά συστήματα των επικονιαστών (όραση και όσφρηση) σχετίζονται με την πραγματοποιούμενη ανθική επισκεψιμότητα. Τα ανθικά σήματα, οπτικά και οσφρητικά, με την τεράστια ποικιλία χρωμάτων, σχημάτων και αρωμάτων, έχοντας ως πρωταρχική λειτουργία τη διαμεσολάβηση στην επικοινωνία μεταξύ φυτών και επικονιαστών, αναμένεται να επιδρούν στη δομή των δικτύων φυτών–επικονιαστών και, συνακόλουθα, στη δομή της βιοκοινότητας. Αρχικά, διερευνάται το ανθικό αισθητηριακό τοπίο μιας φρυγανικής βιοκοινότητας στη Λέσβο. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν μία ενδιαφέρουσα φαινοτυπική συνδιακύμανση του ανθικού αρώματος και χρώματος όπως το αντιλαμβάνονται οι επικονιαστές. Στη συνέχεια, τα δεδομένα αυτά συνθεωρούνται στην ανάλυση του δικτύου φυτών–επικονιαστών της μελετώμενης βιοκοινότητας και τα αποτελέσματα καταδεικνύουν σαφή συσχέτιση των ανθικών χαρακτήρων με τη συμπεριφορά, δηλ. τον λειτουργικό ρόλο των φυτών στο δίκτυο αλληλεπιδράσεων. Τα ευρήματα επιτρέπουν τον μελλοντικό σχεδιασμό στοχευμένων πρακτικών οικολογικής διατήρησης και αποκατάστασης βιοκοινοτήτων με βάση την αισθητηριακή ποικιλότητα της αρχικής βιοκοινότητας και εφαρμόζοντας στοχευμένες επιλογές ειδών-κλειδιών για την προσέλκυση συγκεκριμένων ομάδων εντόμων. Ακολούθως, εφαρμόζοντας τη μεθοδολογία ανάλυσης δικτύων, παρουσιάζεται το πρώτο δίκτυο εντόμων–ανθικών αρωμάτων συντεθειμένο από (α) τα δεδομένα του δικτύου ανθικής επισκεψιμότητας από έντομα-επικονιαστές, και (β) από τα χημικά δεδομένα του ανθικού αρώματος των φυτών που έχουν συλλεγεί στη βιοκοινότητα μελέτης. Τα αποτελέσματα καθιστούν τα διμερή δίκτυα ειδών–μεταβολιτών ένα νέο εργαλείο μελέτης της χημικής επικοινωνίας φυτών και αρθροπόδων. Τέλος, το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται στην αξία των φυτικών αρωμάτων ως φυσικά προϊόντα, αναπτύσσοντας μία γεω-βάση δεδομένων της χημικής ποικιλότητας των φυτικών αρωμάτων στην Ελλάδα με την οποία μελετάται η κατανομή και οι ιδιότητες των πτητικών οργανικών ενώσεων των φυτών και καθίσταται δυνατή η παραγωγή χαρτών χημικής ποικιλότητας ως μια ειδική περίπτωση χαρτογράφησης φυσικών πόρων.
