Το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση συμβάλλει στην καλλιέργεια ικανοτήτων διαχείρισης και αντιμετώπισης κοινωνικών και ηθικών προβλημάτων της ζωής και του κοινωνικού περιβάλλοντος των μαθητών. Η ανάπτυξη των συγκεκριμένων ικανοτήτων προϋποθέτει την καλλιέργεια οριζόντιων ικανοτήτων των μαθητών, όπως είναι η κριτική-εμπεριστατωμένη σκέψη, η δημιουργικότητα, η πρωτοβουλία, η συνεργασία, η ενσυναίσθηση και κυρίως ο κριτικός στοχασμός, με την έννοια της επαναξιολόγησης των δυσλειτουργικών απόψεων που μπορεί να εκφράζουν οι μαθητές για συγκεκριμένα ζητήματα στα οποία έχουν εμπειρία. Και αυτό γιατί οι μαθητές προκειμένου να μπορέσουν να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν κοινωνικά και ηθικά προβλήματα της ζωής και του κοινωνικού τους περιβάλλοντος, συχνά χρειάζεται να προβούν σε ποιοτική αλλαγή του τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς τους, γεγονός που θέτει τις βάσεις για τη σταδιακή ανάπτυξη ενός περισσότερο χειραφετητικού τρόπου σκέψης μέχρι να φτάσουν στο στάδιο της ενηλικίωσής τους. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται να αναδειχθεί η σημασία αξιοποίησης σημαντικών έργων τέχνης στο γνωστικό αντικείμενο της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στο Δημοτικό για την κριτική προσέγγιση κοινωνικών ζητημάτων που θίγονται στο ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Αρχικά επισημαίνεται η σημασία καλλιέργειας οριζόντιων ικανοτήτων διά βίου μάθησης από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση με στόχο την αποφυγή καλλιέργειας ενός μονοδιάστατου τρόπου σκέψης των μαθητών. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, είναι απαραίτητη όχι απλά η ανάπτυξη της κριτικής-εμπεριστατωμένης σκέψης των μαθητών, η οποία βασίζεται στους κανόνες της λογικής και στοιχεία της είναι η ερμηνεία, η τεκμηρίωση, η ανάλυση και η αξιολόγηση μιας κατάστασης, αλλά η καλλιέργεια πτυχών του κριτικού στοχασμού των μαθητών. Ο κριτικός στοχασμός περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία της κριτικής-εμπεριστατωμένης σκέψης, αλλά και την επαναξιολόγηση των βαθιά εδραιωμένων πεποιθήσεων του ατόμου, τον έλεγχο της εγκυρότητας των επιχειρημάτων στα οποία εδράζονται οι πεποιθήσεις αυτές και τη διερεύνηση των συνεπειών τους, με απώτερο στόχο τον μετασχηματισμό των δυσλειτουργικών του απόψεων για κάποιο θέμα που μελετάται. Στη συνέχεια του άρθρου γίνεται αναφορά στην αξιοποίηση της τέχνης ως μέσο ενεργοποίησης του κριτικού στοχασμού των εκπαιδευομένων. Κατόπιν, αναδεικνύεται η θέση που κατέχει η τέχνη στο ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή στο Δημοτικό. Ακολουθεί η παρουσίαση δύο ενδεικτικών διδακτικών παρεμβάσεων σε ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο από την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή της Ε΄ Δημοτικού, όπου αξιοποιούνται έργα τέχνης με στόχο την ανάπτυξη πτυχών του κριτικού στοχασμού των μαθητών. Στο τέλος γίνεται συζήτηση και εξαγωγή συμπερασμάτων. Σε όλο το άρθρο χρησιμοποιείται ένα γένος, χάριν οικονομίας του λόγου, χωρίς αυτό να παραπέμπει σε οποιαδήποτε διάκριση με βάση το φύλο.
(EL)
The subject of Social and Political Education in Primary Education contributes to the cultivation of skills for managing and dealing with social and moral problems of life and pupils’ social environment. The development of these skills presupposes the cultivation of pupils’ soft skills, such as thoughtful thinking, creativity, initiative, cooperation, empathy and especially critical reflection, in the sense of re-evaluating the dysfunctional points of view which pupils may express for specific issues they have experience. This is because pupils, in order to be able to manage and deal with social and moral problems of their lives and their social environment, often need to make a qualitative change in their way of thinking and behavior, which lays the foundations for the gradual development of a more emancipatory way of thinking, until they reach the stage of adulthood. This article attempts to highlight the importance of utilizing important works of art in the subject of Social and Political Education in Primary School for approaching critically social issues which are raised in the current Curriculum. Firstly, the importance of cultivating lifelong learning skills from Primary Education is mentioned, so as pupils to avoid cultivating an one-dimensional way of thinking. In order to achieve this, it is necessary for the pupils not only to develop their thoughtful thinking, which includes the interpretation, documentation, analysis and evaluation of a situation, but to cultivate aspects of their critical reflection. Critical reflection includes all the elements of thoughtful thinking, but also the re-evaluation of one’s deeply rooted beliefs, checking the validity of the arguments on which these beliefs are based and investigating their consequences, with the ultimate goal of transforming dysfunctional points of view which may be expressed for an issue being studied. Afterwards, the utilization of art as a means of activating the critical reflection of the students is mentioned. Then, the way art could be utilized in Primary Education according to the current Curriculum for Social and Political Education is highlighted. After that, two indicative didactic interventions in a specific chapter by the subject of Social and Political Education of the Fifth Grade are presented, in which works of art are utilized as a means of developing aspects of pupils’ critical reflection. At the end there is a discussion and drawing conclusions. Throughout this article, one gender is used, for the sake of economy of speech, without referring to any discrimination based on gender.
(EN)
