Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η μελέτη των αλλαγών που αφορούν στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου 1936. Πιο συγκεκριμένα, επισημαίνονται οι συνέχειες και οι αλλαγές που καταγράφονται σε σχέση με την πολιτική των κυβερνήσεων του κόμματος των Φιλελευθέρων και του Λαϊκού Κόμματος την περίοδο 1930-1935, αλλά και η αξιοποίηση του κλασικού παρελθόντος από τον φασισμό και τον ναζισμό στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής τους πολιτικής. Η διδασκαλία του μαθήματος επιχειρείται να κατανοηθεί, επίσης, σε συνάρτηση με τις συνθήκες που επηρέασαν τη διαμόρφωση της ελληνικής ταυτότητας στα χρόνια του Μεσοπολέμου από τους κύκλους των διανοουμένων της εποχής. Ειδικότερα, διερευνώνται και συζητούνται ο αριθμός των διδακτικών ωρών και η διδακτέα ύλη του μαθήματος των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο και στα Αστικά Σχολεία με βάση κυρίως τα δημοσιευμένα Αναλυτικά και Ωρολόγια Προγράμματα και πρωτογενείς πηγές της εποχής προκειμένου να φωτιστεί μία πτυχή της σχέσης του καθεστώτος με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν που αποτελούσε μια σταθερά στη ρητορική του. Από την ανάλυση οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν απομακρύνεται από την προϋπάρχουσα κλασικιστική κυριαρχία στον τομέα της εκπαίδευσης, αξιοποιώντας το συγκεκριμένο μάθημα για τη διάχυση του ιδεολογήματος του Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού. Τα ευρήματα της έρευνας για το Γυμνάσιο έδειξαν πως παρά τις συχνές αναθεωρήσεις των Αναλυτικών Προγραμμάτων το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών α) δεσπόζει ως προς τις ώρες διδασκαλίας σχεδόν σε όλες τις τάξεις, β) η διδασκαλία του εισάγεται νωρίτερα συγκριτικά με το παρελθόν, και γ) η διδακτέα ύλη αποτελείται από κείμενα που επιχειρούν να ενσταλάξουν στους μαθητές τον ηθικό φρονηματισμό, τη φιλοπατρία, τον ηρωισμό και την υποταγή στην εξουσία. Από την άλλη πλευρά, η εξέταση των Αναλυτικών Προγραμμάτων των Αστικών Σχολείων αναδεικνύει την προσπάθεια του καθεστώτος να περιστείλει τον κλασικιστικό προσανατολισμό στην επαγγελματική εκπαίδευση και να προσαρμόσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις ανάγκες της οικονομίας της εποχής όσο πλησίαζε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Για τον σκοπό αυτόν μετά την ανάληψη του Υπουργείου Παιδείας από τον Ιωάννη Μεταξά στα τέλη του 1938 τα Αστικά Σχολεία αυτονομούνται από τη Μέση Εκπαίδευση, καταργείται το ηθικοδιδακτικό «Αναγνωστικό» και τα Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται από μετάφραση παράλληλα με νεοελληνικά κείμενα.
(EL)
The purpose of the current study is the investigation of the perception of the Greek antiquity by the regime of the 4th August 1936 penetrating the field of education. In particular, what is examined and discussed are the number of teaching hours as well as the syllabus of the subject of the Ancient Greek language in Junior High School and Vocational Schools based primarily on the published curricula, the timetables and the original resources of the era. The turn to the classical past with the intention to enhance the national identity had already begun in the 19th century and was leveraged intensely in the 1920s and 1930s by fascism and Nazism within the context of the education policy. Following the Asia Minor catastrophe and the fade of the concept of the Great Idea, the new identity of the Greek people was determined by the idealist intelligentsia of the time, who were in turn influenced by the rhetoric of totalitarianism, which rendered the classical past central. This was identified with moralistic preaching within the context of distancing themselves from the so-called negatively charged parliamentary system as well as communism which was on the rise. The adherence to the classical past penetrated education; the subject of Ancient Greek language being the most salient expression. The more liberal reform of 1929, according to which the subject was taught through excerpts translated into the language spoken at the time, was followed by the conservative governments of the 1930s which placed emphasis on the authentic language and the linguistic formalism. It appears that the regime of the 4th of August does not deviate from the existing classical dominance in education. The findings of the investigation concerning the syllabus in Junior High School revealed that despite the frequent reviews of the course outlines, the subject of the Ancient Greek language remains salient in all classes, its teaching hours outnumber those of other subjects, while the curriculum comprises texts aiming at instilling moralistic preaching, love of the homeland, heroism and submission to authorities. On the other hand, the examination of the curricula of Vocational Schools underline the attempt on the part of the regime to curb the classical orientation in the field of vocational training and adjust the course outline to the emergent necessities of the economy of the time, the Second World War looming on the horizon. For this reason, after Ioannis Metaxas was appointed Minister of Education in 1938, the Vocational Schools are independent of Secondary Education, the moralistic didactic school reader (Anagnostiko) is abolished and the Ancient Greek language is taught through translated excerpts in parallel with modern Greek texts.
(EN)
