Από τον Απρίλιο 2018 διανύουμε το έτος της Αθήνας ως Παγκόσμιας Πρωτεύουσας του Βιβλίου και ένας εντυπωσιακός αριθμός εκδηλώσεων και δράσεων στοχεύουν ειδικά στην προώθηση της ανάγνωσης στην παιδική ηλικία και στην προβολή του παιδικού βιβλίου. Ο Δήμος της Αθήνας, κινητές και σταθερές βιβλιοθήκες συμμετέχουν σε εκστρατείες ανάγνωσης, οργανώνουν εκθέσεις, ειδικά αφιερώματα (π.χ. «Αστυνομική λογοτεχνία για παιδιά 8-12 ετών», «Βιβλία σε ρόδες για πολύ μικρούς αναγνώστες», «Τα βιβλία, οι ταινίες, η μουσική μου», και πάρα πολλά ακόμα) και εκπαιδευτικά προγράμματα, υποδέχονται θεατρικά και μουσικά δρώμενα βιβλιοφιλικής θεματική. Σκοπός είναι να προσελκύσουν το ενδιαφέρον παιδιών και γονιών και να τους φέρουν (πιο) κοντά στο βιβλίο και την ανάγνωση. Κεντρική διοργάνωση της ενότητας «Η Μεγάλη Γιορτή της Ανάγνωσης» υπήρξε τo 36ο Διεθνές Συνέδριο της ΙΒΒΥ με θέμα «Η Ανατολή συναντά τη Δύση μέσα από τα βιβλία των παιδιών και τα παραμύθια», από τις 30 Αυγούστου έως και την 1η Σεπτεμβρίου 2018.
Δεν διαθέτουμε στοιχεία ακόμη για την απήχηση αυτών των εκδηλώσεων στο αναγνωστικό κοινό κάθε ηλικίας, άλλωστε δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα. Ο πλούτος τους όμως
συνάδει με τον δυναμισμό του ελληνικού παιδικού βιβλίου. Στον εξειδικευμένο αυτόν τομέα της αγοράς έχουμε εξαιρετικά αποτελέσματα από Έλληνες δημιουργούς, συγγραφείς όπως και εικονογράφους, που βρίσκουν ανταπόκριση και στις αγορές του εξωτερικού, από την Κίνα ως την Φρανκφούρτη. Το πιστοποιούν οι γόνιμες ανταλλαγές και τα συμβόλαια που κλείνουν οι Έλληνες εκδότες στις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις βιβλίου. Θα λέγαμε μάλιστα ότι αυτή η επιτυχημένη εξωστρέφεια είναι ευκολότερη για τα παιδικά βιβλία όπου η εικονογράφηση έχει μεγάλη βαρύτητα και το κείμενο είναι πολύ συχνά περιορισμένης έκτασης περιορίζοντας το κόστος της μετάφρασης και καθιστώντας τα πιο ελκυστικά.
Παραδόξως μέχρι το 2008/09, πριν την κρίση δηλαδή, ο ορίζοντας φαινόταν πολύ πιο κλειστός. Η αγορά του ελληνικού παιδικού βιβλίου αναπτυσσόταν βέβαια με ταχείς ρυθμούς αναφορικά με τον αριθμό των τίτλων που εκδίδονταν κάθε χρόνο και τον κύκλο εργασιών των εκδοτών. Όταν οι ετήσιοι τίτλοι πλησίαζαν τους 10.500, το παιδικό βιβλίο ξεπερνούσε το 20% της συνολικής παραγωγής σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις του ΕΚΕΒΙ (Η βιβλιοπαραγωγή στην Ελλάδα 2008). Ο χώρος ωστόσο μονοπωλείτο από 4-5 μεγάλους εκδότες, που εξέδιδαν πάνω από 80 τίτλους βιβλίων για παιδιά κάθε χρόνο έχοντας εξασφαλίσει αποκλειστικά συμβόλαια συνεργασίας με μεγάλους οίκους του εξωτερικού, και λειτουργούσε ουσιαστικά σαν μια κλειστή αγορά. Επιπλέον τις περισσότερες φορές τα βιβλία που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα εισάγονταν έτοιμα εικονογραφημένα και σελιδοποιημένα από τους ξένους εκδότες και απλά προστίθετο το κείμενο στα ελληνικά. Ακόμα και ιστορικοί καθιερωμένοι εκδοτικοί οίκοι που προσπάθησαν να εισχωρήσουν σε αυτό το κερδοφόρο πεδίο εγκαινιάζοντας αξιόλογες και πρωτότυπες σειρές, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν μετά τους πρώτους τίτλους.
Σήμερα το τοπίο έχει αλλάξει και παρατηρούμε με χαρά μια πληθώρα νέων εκδοτών, σε παραδοσιακούς οίκους και σε νέα εγχειρήματα, να εκδίδουν βιβλία για παιδιά με σύγχρονη παιδαγωγική αντίληψη, εξαιρετική εικονογράφηση από Έλληνες δημιουργούς και οικολογική ευαισθησία. Αυτό που δεν εμφανίζει ανάλογη ανάπτυξη είναι δυστυχώς ο τομέας των παιδικών και των σχολικών βιβλιοθηκών. Ο θεσμός που εγκαινιάστηκε με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση 1996-2000 του τότε Υπουργού Παιδείας Γεράσιμου Αρσένη, δεν βρήκε την απαραίτητη υποστήριξη και έσβησε στη λήθη… Γίνεται τώρα μια προσπάθεια αναβίωσης και επέκτασής του και στον Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, δυστυχώς όμως χωρίς τους απαραίτητους πόρους που θα επέτρεπαν σε μια τέτοια προσπάθεια να τελεσφορήσει (τόσο σε υποδομές όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό). Από την πλευρά του Υπουργείου Πολιτισμού, η συμπερίληψη στα κύρια σχέδια της νέας Υπουργού, Μυρσίνης Ζορμπά, δράσεων με άξονες «Πολιτισμός και παιδί» καθώς και «Νέοι και παιδιά και νέοι δημιουργοί και καλλιτέχνες» είναι ασφαλώς ενθαρρυντική εφ’ όσον αυτές υποστηριχθούν με συνέπεια και συνέχεια.
Στο 4ο τεύχος της Άνω Κάτω Τελείας εστιάσαμε λοιπόν στο θέμα «Βιβλίο και Παιδί» και δώσαμε τον πρώτο λόγο στους δημιουργούς. Εικονογράφοι (Μάρια Μπαχά), παραμυθάδες (Αγνή Στρουμπούλη), θεατράνθρωποι (Ξένια Καλογεροπούλου), εκδότες (Μάρτης) και λογοτεχνικοί πράκτορες (Αγνή Δαφερέρα), αφοσιωμένοι στα παιδιά και το παιδικό βιβλίο, μας μίλησαν για τη δουλειά τους στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Οι δυσκολίες υφίστανται, ο τόνος όμως είναι αισιόδοξος, η νέα γενιά δημιουργεί καλές προσδοκίες για το μέλλον. Το τεύχος μας περιλαμβάνει ακόμη την παρουσίαση του Νίκου Καζαντζάκη ως μεταφραστή παιδικής λογοτεχνίας, τεχνικές οδηγίες για μια πετυχημένη αφήγηση παραμυθιού στους μικρούς πλην αλλ’ όμως απαιτητικούς ακροατές, την εμπειρία ενός νεαρού (τότε) χρήστη της πρώτης παιδικής βιβλιοθήκης στην Ελλάδα και την καταγραφή των θεατρικών παραστάσεων για παιδιά που βασίστηκαν σε βιβλία κατά την περυσινή σαιζόν αλλά και εκείνες που θα παρουσιαστούν εφέτος στα θέατρα της Αθήνας.
Το ακουστικό βιβλίο του τεύχους είναι το Ο ραφτάκος των λέξεων του Αντώνη Παπαθεοδούλου (εκδ. Μεταίχμιο).
(EL)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
